13 września obchodzimy Światowy Dzień Sepsy. Czym jest sepsa i jak się przed nią chronić?

13 września - Światowy Dzień Sepsy
Najważniejsze - zareaguj na czas!

Czas – jest kluczowy w walce z sepsą, groźnym dla zdrowia i życia zespole objawów pojawiających się w odpowiedzi na zakażenie organizmu. Każdego roku sepsa występuje aż u 25 milionów dzieci na świecie, a dla ponad 3 milionów jest przyczyną śmierci. Czy te liczby mogłyby być mniejsze? Tak, jeśli zastosujemy odpowiednią prewencję lub zadziałamy odpowiednio szybko w momencie pojawienia się pierwszych objawów. Światowy Dzień Sepsy, obchodzony każdego roku 13 września, jest dobrym powodem do edukacji na tej temat.

Sepsa często błędnie kojarzona jest z chorobą. Tymczasem nie jest to choroba, a silna reakcja naszego organizmu na zakażenie wywołane bakteriami, wirusami czy grzybami. Jeśli do niego dojdzie, bez odpowiedniego i szybko wdrożonego leczenia może dojść do niewydolności wielonarządowej, często prowadzącej do śmierci pacjenta.

Nie są to niestety odosobnione przypadki. W Stanach Zjednoczonych sepsa jest główną przyczyną śmierci wśród dzieci, wyprzedając w tym niechlubnym pojedynku nawet dziecięce nowotwory.

Słowo sepsa pochodzi z greki i oznacza „proces niszczący życie”. To szereg objawów, które towarzyszą silnemu zakażeniu organizmu mikroorganizmami. Trzeba być czujnym, bo spóźnienie się z interwencją może w ciągu godzin doprowadzić do śmierci lub nieodwracalnych powikłań.

Sepsa może być konsekwencją każdego zakażenia – podkreśla prof. Andrzej Kuebler – kierownik Katedry i I Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Jego zdaniem w Polsce przypadków sepsy jest co najmniej 50 tys. rocznie, a co drugi chory umiera.

Sepsa doprowadza do uszkodzenia tkanek i narządów wskutek niewłaściwej reakcji organizmu na zakażenie. W razie inwazji patogenów z jakiegoś powodu organizm zamiast wykorzystać swoje mechanizmy obronne, by je zwalczyć, zaczyna walczyć z własnymi komórkami i tkankami.

Do zakażenia organizmu może dojść u każdego, jednak są dwie grupy szczególnie narażone na rozwój sepsy:

• starsi schorowani ludzie
• małe dzieci.

U nich sepsa może się rozwinąć z niegroźnej z pozoru infekcji.

Dlaczego dzieci?
To właśnie najmłodsi, szczególnie do piątego roku życia, są najbardziej narażeni na wystąpienie poważnych powikłań, wynikających z sepsy. Potwierdzają to dane, mówiące o tym, że aż połowa przypadków wystąpienia sepsy na świecie dotyczy dzieci (25 mln), a aż 40% spośród nich miało mniej niż 5 lat. Z czego to wynika? – Układ odpornościowy dzieci, szczególnie tych najmłodszych, nie jest jeszcze na tyle dobrze rozwinięty, aby poradzić sobie z zakażeniem groźnymi drobnoustrojami. Jednymi z bardziej niebezpiecznych spośród nich są meningokoki. Pierwsze objawy zakażenia tymi bakteriami wyglądają zazwyczaj jak zwykłe przeziębienie. To co jednak powinno wzbudzić czujność rodzica, to czas w jakim one postępują. Inwazyjna choroba meningokokowa (IChM) rozwija się niezwykle dynamicznie i może doprowadzić do śmierci dziecka nawet w ciągu 24 h. Dlatego tak ważna jest przede wszystkim profilaktyka, w postaci szczepień, ale także edukacja społeczeństwa, szczególnie rodziców, w zakresie pierwszych objawów wskazujących na rozwój sepsy – mówi dr n. med. Alicja Karney, pediatra, Fundacja Instytutu Matki i Dziecka. Jak wskazują dane Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH za 2022 rok, u około 40% dzieci w Polsce, inwazyjna choroba meningokokowa przebiegała pod postacią sepsy.

Eksperci wskazują na fakt, że do wysokiej śmiertelności z powodu sepsy dochodzi z powodu mało swoistych objawów na początku jej rozwoju. Te objawy to:

• gorączka (ale nie zawsze występuje!)
• dreszcze
• poczucie zimna
• szybki oddech, duszność
• ból i złe samopoczucie
• spocona skóra
• wysypka nieznikająca po ucisku
• przyspieszone bicie serca
• pogorszenie kontaktu z otoczeniem, dezorientacja.

Takie objawy mogą jednak sugerować wiele innych problemów (choć pojawienie się wysypki to już groźny symptom w sepsie, a na końcowym jej etapie ciało chorego pokrywają rozległe wybroczyny).

W przypadku sepsy najważniejszy jest czas. Nawet minuty mogą mieć wpływ na to, czy uda się zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym. Organizacja Sepsis Alliance, w ramach podnoszenia świadomości społecznej na temat objawów sepsy, a przez to skutecznego walczenia z jej skutkami, opracowała schemat, który warto zapamiętać – TIME. Wskazuje on na cztery główne symptomy, których pojawienie się powinno „zapalić w rodzicu czerwoną lampkę”, skłaniającą go do pilnego kontaktu z lekarzem.

• T – (ang. temperature) pojawienie się temperatury, która nawet po podaniu leków przeciwgorączkowych szybko powraca i rośnie;
• I - (ang. infection) – pojawienie się objawów przypominających przeziębienie lub infekcję, jak osłabienie, brak apetytu;
• M – (ang. mental decline) – zmiana zachowania dziecka, z żywego, energicznego na apatyczne, zdezorientowane, ospałe;
• E – (ang. extremely ill) – pojawienie się bólu, szczególnie nóg (powodującego płacz u dziecka), trudności w oddychaniu, biegunki, obniżenie napięcia mięśniowego.

Jeśli zaobserwujesz kombinację tych objawów u swojego dziecka – nie czekaj. Wezwij karetkę lub skontaktuj się pilnie z lekarzem, podkreślając to, że podejrzewasz rozwój sepsy. Jest to niezwykle ważne, aby jasno sformułować swoje obawy, gdyż w tym wypadku liczy się każda minuta – dodaje dr n. med. Alicja Karney.

Najlepszą formą walki z sepsą i jej konsekwencjami jest oczywiście profilaktyka. I o ile pewnie nie mamy wpływu na każdą potencjalnie niebezpieczną sytuację skutkującą wystąpieniem sepsy, to możemy przynajmniej zmniejszyć to ryzyko. W jaki sposób? Poprzez 4 kluczowe działania:
· Dbanie o higienę
· Szczepienia przeciwko meningokokom (w tym szczególnie typowi B, odpowiedzialnemu za największą liczbę zakażeń prowadzących do rozwoju inwazyjnej choroby meningokokowej)
· Stosowanie antybiotyków zgodnie z zaleceniami lekarza
· Właściwe odkażanie otwartych ran skóry.