Mural Czesława Niemena

Zestawienie należy obowiązkowo rozpocząć od najsłynniejszego dzieła Czesława Niemena. Choć inspiracją do napisania utworu „Dziwny jest ten świat” były szeroko pojęte stosunki międzyludzkie i wynikające z nich różnice, to dramatyczna piosenka uznawana jest za pierwszy polski protest song. Nie bez powodu. To właśnie Niemen, jako pierwszy odważył się powiedzieć na głos, że w Polsce Ludowej nie wszystko wygląda tak, jak powinno. Co prawda, nie ukierunkował swojego sprzeciwu na konkretną grupę społeczną czy polityczną, nie odnosił się także do żadnego konkretnego wydarzenia, ale wykazał się ogromną wrażliwością i spostrzegawczością, które pozwoliły mu na wyrażenie swoich emocji w jednym z najbardziej uniwersalnych i ponadczasowych utworów wszech czasów.

„Dziwny ten świat, świat ludzkich spraw,
czasem aż wstyd przyznać się.
A jednak często jest, że ktoś słowem złym zabija tak, jak nożem”

Dziwny jest ten świat (1967 r.)

Gwiazda Jacka Kaczmarskiego w Opolu

"Mury" - niezwykle ważna piosenka jest poniekąd protest songiem z przypadku. Choć powszechnie uważana jest za kompozycję Kaczmarskiego, sprawa jest nieco bardziej zagmatwana. Polskie słowa faktycznie napisał Kaczmarski, jednak muzyka powstała w 1968 roku, skomponował ją Lluís Llach, kataloński pieśniarz. Jego piosenka szybko zdobyła ogromną popularność w Katalonii i była śpiewana na koncertach oraz manifestacjach, jako protest przeciwko dyktaturze Francisco Franco. Hiszpański dyktator oczywiście zakazał śpiewania utworu, co nie przeszkodziło demonstrantom. Podczas protestów nucili samą melodię, co znalazło później odzwierciedlenie w polskim tekście („sama melodia bez słów niosła ze sobą starą treść”).

Jacek Kaczmarski

W Polsce „Mury” były wykonywane przez Jacka Kaczmarskiego, Przemysława Gintrowskiego i Zbigniewa Łapińskiego, jako finał programu o tym samym tytule. Jednak utwór szybko zaczął żyć własnym życiem i stał się hymnem „Solidarności”, pomimo, pesymistycznego w swojej wymowie, tekstu:

„Patrzy na równy tłumów marsz,
Milczy wsłuchany w kroków huk.
A mury rosną, rosną, rosną,
Łańcuch kołysze się u nóg…”

Ostatnia zwrotka piosenki była bardzo często zagłuszana podczas koncertów, a tłum śpiewał własne, bardziej optymistyczne zakończenie („A murów nie ma, nie ma, nie ma...”). Nie zmienił tego nawet zdecydowany sprzeciw Kaczmarskiego, który o „przejęciu” piosenki przez związkowców wypowiadał się bardzo krytycznie i podkreślał, że jego tekst został zrozumiany na opak:

- Napisałem „Mury” w 1978 r. jako utwór o nieufności do wszelkich ruchów masowych. Usłyszałem nagranie Lluísa Llacha i śpiewający, wielotysięczny tłum i wyobraziłem sobie sytuację – jako egoista i człowiek, który ceni sobie indywidualizm w życiu – że ktoś tworzy coś bardzo pięknego, bo jest to przepiękna muzyka, przepiękna piosenka, a potem zostaje pozbawiony tego swojego dzieła, bo ludzie to przechwytują. Dzieło po prostu przestaje być własnością artysty i o tym są „Mury”. I ballada ta sama siebie wywróżyła, bo z nią się to samo stało. Stała się hymnem, pieśnią ludzi i przestała być moja - mówił Jacek Kaczmarski.