Najstarsza stała scena teatralna Łodzi, czyli o teatrze im. Stefana Jaracza

Teatr im. Stefana Jaracza jest najstarszym łódzkim teatrem – otwarto go jako pierwszą stałą polską scenę w Łodzi 6 października 1888 w gmachu Teatru Victoria z 1877 roku. Jego organizatorem jest Urząd Marszałkowski w Łodzi, a często wpierającym przedsięwzięcia – Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zanim Teatr im. S. Jaracza zyskał obecną nazwę znany był jako Teatr Polski, Teatr Miejski i powtórnie Polski. Pierwszym dyrektorem sceny przy ul. Cegielnianej (obecnie Jaracza) mianowano samego Aleksandra Zelwerowicza. Za jego dyrekcji (1909-1911) Łódź, jako pierwsze miasto Królestwa, oglądała „Klątwę” i „Wesele” Wyspiańskiego. Wystawiano wówczas również takie narodowe dramaty, jak Mickiewiczowskie „Dziady”, a także „Fantazy”, „Sen Srebrny Salomei” i „Samuel Zborowski” Słowackiego oraz „Irydion” Krasińskiego. W okresie międzywojennym Teatrem kierowali m.in. Bolesław Gorczyński, Karol Adwentowicz, Karol Borowski, Stanisława Wysocka, Kazimierz Wroczyński. Głośne były wtedy przede wszystkim inscenizacje Schillerowskie. A w zespole aktorskim pojawiły się takie sławy, jak: Karol Adwentowicz, Stefan Jaracz, Władysław Krasnowiecki, Stanisława Wysocka, Aleksander Zelwerowicz, Michał Znicz, Andrzej Mielewski.

WIĘCEJ O ŁÓDZKIEJ KULTURZE PRZECZYTASZ TU:

W czasie okupacji hitlerowskiej Teatr Miejski zamieniono na niemiecki Theater zu Litzmannstadt. W 1944 roku został on zamknięty. W styczniu 1945 roku do Łodzi przybył zespół Teatru Wojska Polskiego kierowany przez Władysława Krasnowieckiego. Za swoją siedzibę wybrał budynek przy ul. Cegielnianej. Łódzką działalność rozpoczął 22 marca 1945 roku inscenizacją „Wesela” Wyspiańskiego. Na łódzkiej scenie grali wówczas m.in. Aleksander Zelwerowicz, Jan Kreczmar, Juliusz Osterwa, Henryk Szletyński, Józef Węgrzyn, Jacek Woszczerowicz, Jan Świderski, Czesław Wołłejko. W latach 1946-1949 Teatrem kierował Leon Schiller. W ciągu trzech sezonów przygotował dziesięć inscenizacji. Do najwybitniejszych należy zaliczyć: „Krakowiaków i górali” Bogusławskiego, „Celestynę” de Rojasa, „Burzę” Szekspira, „Igraszki z diabłem” Drdy, „Kram z piosenkami”. W 1949 roku część zespołu Teatru Wojska Polskiego wraz z Schillerem przeniosła się do Warszawy, dyrekcję łódzkiej sceny objął Iwo Gall, a Teatr zyskał patrona w osobie Stefana Jaracza. Następcą Galla był Feliks Żukowski, a po jego odejściu dyrektorami byli kolejno Emil Chaberski (1956-1957), Aleksander Bardini i Konrad Łaszewski (1957-1958) oraz Karol Borowski (1958-1960). W czasie drugiej dyrekcji Feliksa Żukowskiego (1961- 1971) w repertuarze dominowały sztuki reprezentujące nurt polityczny – sztuki Brechta czy Camusa oraz cykl „klasyków współczesności”. Od listopada 1965 roku drugą sceną Teatru im. Stefa - na Jaracza stał się Teatr 7.15. prezentowano w nim komedie, farsy, widowiska muzyczne i kryminały. Następcą Żukowskiego został Jan Maciejowski (1971- 1978). Od połowy lat sześćdziesiątych z Teatrem współpracował Jerzy Grzegorzewski, który zrealizował tu „Kaukaskie kredowe koło” Brechta, „Wesele” Wyspiańskiego, „Antygonę” Sofoklesa, „Szewców” Witkacego, polską prapremierę „Balkonu” Geneta. W 1971 roku zainaugurowano działalność Małej Sceny. Prezentowano na niej spektakle kameralne, w których bliski kontakt z widownią tworzył nową jakość. W okresie dyrekcji Bogdana Hussakowskiego (1979- 1992) Teatr prowokował repertuarem. Uznanie krytyki i publiczności zyskały premiery „Trans-Atlantyku” Gombrowicza, „Pamiątek Soplicy” Rzewuskiego, „Obywatela Pekosiewicza” Słobodzianka (wszystkie w reżyserii Mikołaja Grabowskiego), „Pana Jowialskiego” Fredry (reż. Tadeusz Bradecki), „Dziadów” Mickiewicza (reż. Maciej Prus) oraz dyrektorskie „Zdziczenie obyczajów pośmiertnych” Leśmiana (prapremiera), „Wielkanocy” Strindberga, „Adrianny Lecouvreur” Scribe’a i Legouvégo. W 1988 roku Teatr utracił Scenę 7.15 na rzecz Filharmonii Łódzkiej. Od 1992 do 2015 roku dyrektorem artystycznym był Waldemar Zawodziński, reżyser, scenograf, pasjonat teatru. Nadał kształt „Jaraczowi” nie tylko wyborami repertuarowymi, ale także doborem znakomitych realizatorów. Jego spektakle miały bardzo duży wpływ na artystyczne dokonania łódzkiej sceny. Inspiracji szukał głównie w klasyce. 29 października 1995 roku rozpoczęła działalność trzecia cena Teatru im. Stefana Jaracza. Pomysłodawczynią i inicjatorką budowy była Sabina Nowicka – wieloletnia dyrektorka i współtwórczyni łódzkich teatrów. Nawiązując do tradycji, Scenę Kameralną zadedykowano pamięci Leona Schillera, a na inauguracyjną premierę wybrano „Klątwę” Wyspiańskiego. W 2007 roku został zrealizowany przez Teatr, we współpracy z czterema ośrodkami kultury regionu: Miejskim Domem Kultury w Radomsku, Miejskim Ośrodkiem Kultury w Piotrkowie Trybunalskim, Miejskim Domem Kultury w Sieradzu oraz Miejskim Ośrodkiem Kultury w Skierniewicach, projekt – „Utworzenie Europejskich Scen Teatru im. Stefana Jaracza w województwie łódzkim”. Od lipca 2015 do lipca 2017 roku dyrektorem artystycznym był Sebastian Majewski. Od września 2017 do lipca 2020 roku powtórnie dyrektorem naczelnym i artystycznym teatru im. Stefana Jaracza był Waldemar Zawodziński. A od grudnia 2020 roku do maja 2022 roku dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru był Marcin Hycnar – aktor, reżyser, pedagog. Obecnie sceną kieruje Michał Chorosiński.

Jednym z najnowszych przedsięwzięć Teatru im. S. Jaracza są „Wojewódzkie Jaracza Wędrówki” – pilotażowy projekt Województwa Łódzkiego i Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi, przygotowany dla ośrodków kultury w naszym regionie. Wojewódzkie Jaracza Wędrówki to propozycja skierowana nie tylko do widzów z regionu województwa łódzkiego, ale także do miejscowych instytucji kultury. W programie pilotażowym uczestniczą wstępnie trzy miasta – Bełchatów, Skierniewice i Sieradz, ale sam projekt ma być rozwijany także na pozostałe miasta i gminy województwa.

– Serdecznie zapraszam widzów do teatru. I nie waham się powiedzieć, że to zaproszenie na widownię najlepszych scen w Łodzi –powiedział inaugurując projekt Grzegorz Schreiber, marszałek województwa łódzkiego. – Z repertuarem wypełnionym teatralnymi przebojami i głośnymi premierami. Żeby jednak ułatwić państwu kontakt z tą sceną, wysyłamy teatr do was. Bo na tym polega nasz projekt wyjazdowych przedstawień Teatru im. Stefana Jaracza. Robimy to, bo wiemy, że nie zawsze macie możliwość wybrać się na spektakl do Łodzi. Nasz projekt to doskonała okazja, aby blisko domu obejrzeć te same wspaniałe sztuki i docenić aktorski kunszt artystów, którzy w nich występują. Czekamy na was na tych wyjazdowych przedstawieniach z miłym sercu poczuciem, że udało nam się jeszcze szerzej uchylić dla Państwa drzwi do kultury.