Trzeci etap dekomunizacji w Łodzi. Po ulicach i tablicach przyszedł czas na patronów szkół i instytucji

Tydzień temu wojewoda łódzki Zbigniew Rau wysłał do Urzędu Miasta Łodzi pisma, w których domaga się w terminie 7 dni złożenia wyjaśnień w sprawie patronów kilku szkół w Łodzi oraz Zespołu Tańca Ludowego „Harnam”. Zdecydował się bowiem wszcząć postępowanie w sprawie stwierdzenia, czy ich nazwy symbolizują lub propagują komunizm. Sprawa dotyczy szkół podstawowych: nr 144 im. Jana Dembowskiego, nr 189 im. Wandy Zieleńczyk, nr 173 im. I Dywizji Kościuszkowskiej, nr 166 im. 19 Stycznia oraz Zespołu Szkół Ekonomii i Usług im. Natalii Gąsiorowskiej. Dekomunizacji ma też zostać poddany Hufiec Łódź-Bałuty „Promienistych” ZHP oraz mający 72-letnią tradycję Zespół Tańca Ludowego „Harnam”. I to właśnie kwestia Harnama wywołała polityczną burzę w mieście.

„Harnam” czy Harnama?

„Harnam” jest bowiem najstarszym zespołem tańca ludowego w Polsce, powstał przed „Mazowszem” i „Śląskiem”. Jest uznaną marką w Polsce i na świecie, ma za sobą bowiem kilka międzynarodowych tournee. Dziś rzeczywiście słowo „Harnam” kojarzyć się może tylko z nazwą zespołu, ale korzenie zespołu sięgają Zakładów Przemysłu Bawełnianego nr 8, które miały za patrona Szymona Harnama, działacza Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej, który w wieku 21 lat został zastrzelony w 1929 r. przez policjanta gdy przemawiał na wiecu do robotników fabryki Biedermanna. I dlatego po wojnie nazwano ją jego imieniem. A gdy w grudniu 2017 r. wojewoda Rau na podstawie ustawy dekomunizacyjnej i po zasięgnięciu opinii IPN wydał zarządzenia zastępcze zmieniające nazwy 27 ulic i placów w Łodzi, to ul. Szymona Harnama przemianowano na ul. Hermana Konstadta, łódzkiego finansisty z XIX w.

Czeka na opinię IPN

W obronę „Harnama”, który od 2000 r. ma tytuł „Reprezentacyjny Zespół Województwa Łódzkiego” zaangażowali się łódzcy politycy.
– Zespół Tańca Ludowego „Harnam” nie ma nic wspólnego z Szymonem Harnamem. Patronką zespołu jest założycielka Jadwiga Hryniewiecka. Wierzę, że wojewoda uzna, że się pomylił i się wycofa ze swojej decyzji – mówi Marcin Gołaszewski, przewodniczący Rady Miejskiej w Łodzi.
Gdy magistrat złoży wyjaśnienia wojewodzie, ten będzie mógł wydać tzw. zarządzenie zastępcze i usunąć tych patronów, których uzna za „komunistycznych”. Wojewoda wystąpił też do Instytutu Pamięci Narodowej o wyjaśnienie czy patroni szkół, zespołu i hufca mogą podlegać pod ustawę o dekomunizacji.

Wcześniej była wojna o tablice i ulice

Bój o patronów szkół jest trzecią odsłoną dekomunizacji w Łodzi. A każda z nich przeprowadzana na wniosek wojewody Zbigniewa Rau spotykała się z oporem polityków PO, SLD i Nowoczesnej. Tak było w przypadku usuwania tablic np. tej poświęconej Armii Czerwonej, która znajdowała się na ścianie Urzędu Wojewódzkiego przy ul. Piotrkowskiej lub tej przy ul. Piotrkowskiej 83 upamiętniającej akcję Oddziału Gwardii Ludowej „Promieniści” z 1943 r.
A dekomunizacja w Łodzi rozpoczęła się 13 grudnia 2017 r. kiedy to wojewoda Rau zapowiedział, że na podstawie ustawy dekomunizacyjnej zmieni nazwy 26 ulic i jednego placu w Łodzi. Wtedy to z mapy miasta zniknęły m.in. ul. Przodowników Pracy, która stała się na ul. Romskich Ofiar Getta Łódzkiego, ul. Michaliny Tatarkówny-Majkowskiej (zamieniona na ul. Anny Walentynowicz), ul. Zuli Pacanowskiej (stała się ul. Majzela Eliasza Chaima) i ul. Gwardii Ludowej (zmieniona na ul. Kazimierza Dejmka). Jednak najwięcej kontrowersji i walki politycznej wywołała zmiana nazwy placu Zwycięstwa na plac Lecha Kaczyńskiego. Łódzka Rada Miejska próbowała zmienić uzasadnienie nazwy placu – by „Zwycięstwo” nie upamiętniało zwycięstwa nad faszyzmem w 1945 r., a zwycięstwo Polski nad Rosją Radziecką w wojnie 1920 – 21 roku. Gdy nie znalazło to uznania w oczach wojewody, Rada zaskarżyła decyzję o nazwaniu placu imieniem Lecha Kaczyńskiego do sądu. Prawomocny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w grudniu 2018 r. przywrócił placowi poprzednią nazwę, która nosił od 1946 r. – plac Zwycięstwa.
Tancerzom „Harnama” w latach 70-tych mówiono, że nazwa zespołu pochodzi od „harców na murawie”...